Discovery Human Nature Forum

Natura ludzka => Jednostka i Społeczność => Historia => Wątek zaczęty przez: wiesiek w Maj 01, 2013, 04:49:10 pm

Tytuł: Ur - miasto królów.
Wiadomość wysłana przez: wiesiek w Maj 01, 2013, 04:49:10 pm
Założone na początku okresu Ubaid stało się Ur w okresie wczesnodynastycznym jednym z najważniejszych miast  Mezopotamii. Było też głównym mezopotamskim portem. Docierali tutaj kupcy z terytoriów tak odległych jak Indie.

Okres wczesnodynastyczny (2900-2334 p.n.e.)
Powstające w Mezopotamii miasta-państwa z czasem zaczęły ze sobą rywalizować. Wywołane to było wzrostem gęstości zaludnienia i spowodowała, że miasta otaczano potężnymi murami obronnymi. Kwitła też produkcja broni, wojna zaś stała się ulubionym tematem dla artystów. W ogniu walk rodziły się pierwsze dynastie oraz królewskie tradycje.
Władcy miast-państw posługiwali sie trzema tytułami: en (pan), ensi (zarządca) i lugal (wielki człowiek). Miano en miało przysługiwać kapłanom. Nie jest to jednak do końca pewne gdyż obowiązki religijne spełniali zazwyczaj królowie. Pierwszymi lugal natomiast byli dowódcy wojsk obierani monarchami w wyjątkowych sytuacjach (np. na czas konfliktu zbrojnego z konkurencyjnym miastem-państwem), którym udawało się zachować władzę na stałe. Chcąc pokazać poddanym, że ich rządy cieszą się aprobatą bogów budowali swoje pałace w pobliżu kompleksów świątynnych. Po śmierci czczono ich grzebiąc według ściśle ustalonego rytuału (ceremoniał pogrzebowy był niezwykle bogaty). W Ur zachowały się grobowce Cmentarza Królewskiego pełne perfekcyjnie wykonanych złotych ozdób. W okresie wczesnodynastycznym pierwszy raz wspomina się w zapiskach o niewolnikach (prawdopodobnie jeńcach wojennych).

(http://s12.postimg.org/eevd4dveh/Raminathicket2.jpg) (http://postimg.org/image/eevd4dveh/)
Posąg barana stojącego na tylnych nogach wydobyty z dołu ofiarnego Królewskiego Cmentarza w Ur. Zrobiono go ze złota, lapis lazuli i białej muszli. 

Sumer
Pod koniec okresu wczesnodynastycznego nazwa Sumer odnosiła się do położonego najdalej na południe fragmentu dorzecza Eufratu i Tygrysa, graniczącego z basenem Zatoki Perskiej. Większość mieszkańców tego regionu posługiwała się językiem sumeryjskim nie mającym pokrewnych. Natomiast na północ od miasta Nippur (w Akadzie) mówiono po akadyjsku czyli w języku semickim (spokrewnionym z arabskim i hebrajskim), z którego wywodziły się babiloński oraz asyryjski.           
Sądzi się, iż zarówno Sumer jak i Akad w omawianym czasie nie były odrębnymi królestwami lub państwami w dzisiejszym tego słowa rozumieniu lecz zlepkiem miast-państw, z których każde posiadało odrębnego władcę.

Sumerowie (sum. saĝ-ĝi6-ga, tłum. "czarnogłowi") – starożytny lud nieznanego pochodzenia, który pod koniec IV tysiąclecia p.n.e. stworzył wysoko rozwiniętą cywilizację w południowej Mezopotamii - Sumerze. Posługiwali się lingwistycznie wyjątkowym językiem sumeryjskim. Zostali podbici przez Amorytów (na początku II tysiąclecia p.n.e.) zaś ich kraj stał się częścią Babilonii. Z czasem ulegli semityzacji.

Nazwa ludu pochodzi od akadyjskiego wyrazu šumeru, co określa również położenie geograficzne obszaru, na którym zamieszkali, tj. Dolną Mezopotamię. Historycy dowiedzieli się o istnieniu ludu sumeryjskiego dopiero na początku XX wieku.

Sumerowie pojawili się w Dolnej Mezopotamii prawdopodobnie w drugiej połowie IV tysiąclecia p.n.e. Według odkrytych źródeł pisanych nazywali siebie "czarnogłowymi przybyłymi ze wschodu". Nie wiadomo, skąd dokładnie przywędrowali. W latach dwudziestych XX wieku uważano, że Sumerowie byli ludnością autochtoniczną (m.in. Henry Frankfort), która wytworzyła w Dwurzeczu kulturę archeologiczną. Choć pojawiały się głosy, że przywędrowali do Mezopotamii (Speiser), ten pogląd nie cieszył się powodzeniem wśród naukowców. Współcześnie badacze skłaniają się do tego, że Sumerowie byli jednak ludnością napływową, obcą dla autochtonów z południa Mezopotamii pod względem kulturowym, językowym i etnicznym.

Akad, Akkad - nazwa starożytnej krainy w Mezopotamii leżącej na północ od Sumeru. W drugiej połowie III tys. p.n.e. i na początku II tys. p.n.e. obejmowała ona obszar, którego granicę północną wyznaczało miejsce, gdzie rzeki Eufrat i Tygrys najbardziej zbliżały się do siebie, a granicę południową miasto Nippur. Najważniejszym miastem tej krainy było Akad (Agade), od którego wzięła ona swą nazwę. To stąd wywodził się Sargon Wielki - twórca Imperium Agade i założyciel dynastii akadyjskiej.


(http://s4.postimg.org/bb8wmsm61/398px_Orant_Telloh_Louvre_AO9060.jpg) (http://postimg.org/image/bb8wmsm61/)
Pochodząca z Sumeru figurka Oranta z ogoloną głową i w liściastym stroju.

Mit o potopie.
Sumeryjska wersja opowieści o potopie zachowała się na czterech fragmentach jednej uszkodzonej tabliczki. Ocalała jedynie jedna trzecia pierwotnego tekstu. Z powodu luk w utworze nie wiadomo, dlaczego na zgromadzeniu bogów podjęto decyzję o wygubieniu ludzkości przez zesłanie potopu. Wiadomo jedynie, że niektórzy z bogów żałowali tego, co zaplanowano. Przychylny ludziom bóg Enki udał się do miasta Szuruppak, aby ostrzec oddanego mu bogobojnego króla Ziusudrę o zbliżającym się kataklizmie. Po kolejnej luce w tekście następuje opis potopu:

"Wszystkie niszczycielskie wichury i nawałnice sunęły razem ławą,
potop przetoczył się wraz z nimi nad stolicami.
Po siedmiu dniach i nocach,
po potopie, który przeszedł przez kraj Sumeru,
a zły wicher zakołysał arką na wielkiej wodzie,
(bóg słońca) Utu pojawił się roztaczając światło na niebo i ziemię.
Ziusudra przebił otwór (w ścianie) arki
i dał promieniom Utu zabłysnąć w jej wnętrzu.
(Wówczas) król Ziusudra
padł na twarz przed Utu [...]
Król ubił liczne woły i wiele owiec (na ofiarę dziękczynną)"


Utwór kończy epilog, w którym bogowie obdarzają ocalonego z potopu Ziusudrę życiem wiecznym.

Źródło: Wikipedia.

Przed Sargonem Wielkim.
Coraz szersze zastosowanie znajdowało pismo. Tacy królowie jak na przykład Urukagina z Lagasz zaczęli wydawać prawa i reformy w postaci pisemnej. W ten sposób umacniali swoją władzę. Opisywali własne osiągnięcia posługując się znakami pisma klinowego rytymi na tabliczkach, wotywnych wazach, a także pomnikach. Dzięki temu możemy w przybliżeniu odtworzyć polityczne dzieje Sumeru w burzliwym okresie wczesnodynastycznym. Zachowane Sumeryjskie Listy Królów odnotowujące dynastie Sumerów od czasów najwcześniejszych informują, że w okresie wczesnodynastycznym istniało na interesującym nas obszarze około dwunastu miast-państw, których rywalizacja zakończyła sie w roku 2350 p.n.e. Wtedy to wojska jednego z nich - Lagasz poniosły klęskę z ręki Lugalzagesiego z Ummy. Zarządzał on Sumerem oraz Akadem przez 16 lat usiłując zjednoczyć konkurujące dotąd ze sobą miejskie królestwa. W 2334 p.n.e. roku obalił go Sargon z Agade zwany Wielkim.     

(http://s23.postimg.org/ev1n36jtz/pismo_klinowe.jpg) (http://postimg.org/image/ev1n36jtz/)
Pismo klinowe.

Imperium Agade. 
Wedle jednej z legend Sargon był nieprawym dzieckiem najwyższej kapłanki z Agade (Akadu). Będąc niemowlęciem został umieszczony w koszu (podobnie jak Mojżesz), który opuszczono na wody Eufratu. "Uratowany przez służącego Sargon uczył się ogrodnictwa lecz łaska bogini Isztar wyniosła go do godności królewskiej". Inna opowieść mówi, iż Sargon był synem ubogiego hodowcy daktyli, który trafił na dwór króla Urzababa z Agade. Piął się tam po szczeblach dworskiej kariery zostając w końcu królewskim podczaszym. "Gdy bogowie skazali Urzababa na upadek Sargonowi udało się przejąć władzę". Imię Sargon pochodzi z Biblii. Tradycja sumeryjska nazywa go Szarrumkinem czyli "prawowitym królem". W jaki sposób faktycznie objął rządy? Czy był uzurpatorem czy władcą z woli poprzednika. Tego nie wiemy.
O sukcesach wojskowych Sargona czytamy w inskrypcji umieszczonej na jego pomniku w świątyni Enlila w Nippur. Sam pomnik się co prawda nie zachował ale przetrwała kopia tekstu sporządzona w 1800 roku p.n.e. Mówi nam on, iż Sargon podbił Uruk. Następnie stworzył rozległe imperium opanowując tereny między Morzem Górnym (Śródziemnym) i Morzem Dolnym (Zatoką Perską). Stolicą imperium uczynił Agade. Miasto to nie zostało niestety dotąd odnalezione. Prawdopodobnie znajdowało się między Kisz a Babilonem.
Sargon podbiwszy Sumer gubernatorami tamtejszych miast mianował przede wszystkim Akadyjczyków. Swoją córkę zaś Enheduannę wyniósł do godności najwyższej kapłanki świątyni Nanna - boga księżyca w Ur. Być może wtedy to właśnie (za sprawą owych posunięć personalnych) język sumeryjski zaczął zamierać wypierany przez język akadyjski. Sumerowie natomiast ostatecznie przestali funkcjonować jako odrębny lud. Różne źródła pisane (w tym inskrypcje) pochodzące z czasów Sargona (również późniejsze) informują, że  popierał on rozwój handlu. Dbał o to, by morskie statki kupieckie (z Tilmun - Bahrajn? - Magan - Egipt? - Maluha - Etiopia?) płynąc w górę rzeki docierały do portu w Agade. Jedność swojego królestwa władca utzrymywał dzięki licznej armii. W samym Akadzie "5400 mężczyzn jadło codziennie chleb przed nim". Król używał tytułów wcześniej przypisywanych również Lugalzagesiemu: "króla narodu" i "głównego oracza Enlila".         
Po śmierci Sargona zaczęły wybuchać liczne bunty poddanych zdławione wszakże przez jego syna Rimusza. Tego zamordowali służący, uczestnicy pałacowego spisku. Tron objął wówczas brat zabitego króla Manisztusu. Za rządów syna Manisztusu Naramsina (panował w latach 2254-2218) nastąpił dynamiczny rozkwit Imperium Agade. Władcą jednak "powodowała pycha". O ile jego poprzednicy nazywali siebie tylko namiestnikami bogów o tyle on ogłosił się bóstwem i przyjął tytuł "króla czterech stron świata". Za to (według ówczesnego, sumeryjskiego poety) ukarał go bóg Enlil, któremu monarcha "nie okazywał należytego szacunku". Zesłał na podległe mu ziemie (Mezopotamię) plemię Gutejczyków, które je splądrowało zaś Agade obróciło "w perzynę".

(http://s10.postimg.org/6spnq4ahh/Sargon_of_Akkad.jpg) (http://postimg.org/image/6spnq4ahh/)
Wykonana z brązu głowa króla, najprawdopodobniej Sargona Wielkiego lub Naramsina, wys. 30,5 cm, odnaleziona w Niniwie, obecnie w Muzeum Irackim w Bagdadzie.

III dynastia z Ur.
Faktycznie upadek Imperium Agade był długofalowy. Zajęty odpieraniem ataków Gutejczyków syn Naramsina tracił stopniowo kontrolę nad Mezopotamią. Gdy zmarł Agade zostało sprowadzone do roli miasta-państwa o niewielkim znaczeniu.
W Sumerze i Akadzie zapanował wówczas chaos. Obie krainy pogrążyły się w anarchii. Kres ekspansji Gutejczyków miał położyć Utuhengal z Uruk. Został on jednak obalony przez jednego ze swoich gubernatorów, Urnammu z Ur (rządził w latach: 2212-2095 p.n.e.). Urnammu stworzył strefę wpływów obejmującą Akad i Sumer dzięki osobistemu urokowi i charyzmie. Był zdolnym wojownikiem oraz zręcznym dyplomatą. Założył III Dynastię z Ur kończąc tym samym czas politycznej niepewności w Mezopotamii.
Na wspomnianym przeze mnie Królewskim Cmentarzu w Ur archeolodzy odkopali siedemnaście grobowców, w których znaleźli wiele przedmiotów ze złota i srebra, biżuterię, instrumenty muzyczne oraz imponujące dzieła sumeryjskiej sztuki wreszcie rzemiosła. Natknęli się także na wyraźne ślady składania ofiar z ludzi (w jednym z grobowców odkryli szczątki 74 osób (służby), którym przed zgładzeniem podano środki odurzające. Za panowania władców z III dynastii (Urnammu, Szulgi i Amarsuena) Ur stało się stolicą najpotężniejszego w Mezopotamii Imperium (dużo silniejszego od państwa akadyjskiego stworzonego przez Sargona). Miasto przebudowano, nadając mu prawdziwie imperialny charakter.

(http://s8.postimg.org/3o2dccmip/x_ur1.jpg) (http://postimg.org/image/3o2dccmip/)
Ur - rekonstrucja graficzna.

Szulgi był synem Urnammu. Stworzył on spójną strukturę administracyjną dla Sumeru i Akadu. Powstały prowincje, każda z ośrodkiem miejskim. Nadzór nad nimi z polecenia władcy sprawowali zarządcy-gubernatorzy (ensi) wybierani spośród miejscowej elity. Obok nich Szulgi ustanowił szagin (dowódców wojskowych) "aby ich (nadzorców prowincji - przyp. Edu) lojalność nie ulegała wątpliwości". Byli to zazwyczaj wojownicy spokrewnieni lub spowinowaceni z królem, który był zresztą ich bezpośrednim zwierzchnikiem. Chcąc zunifikować państwo Szulgi zainicjował budowę sieci dróg z przydrożnymi gospodami oraz zajazdami. Ogłosił się bogiem i wprowadził skomplikowany system podatkowy z centralnie zlokalizowanymi ośrodkami poboru i redystrybucji, w których prowincje opłacały należności. Z tych właśnie ośrodków władcy czerpali dochody przeznaczane na utrzymanie kapłanów, służby świątynnej, urzędników i żołnierzy. Wydaje się, że państwo III dynastii cierpiało na typową chorobę wszystkich biurokracji: znaleziono gliniane tabliczki, na których zapisywano śmierć jednej owcy w trzech egzemplarzach. Szulgi był też aktywnym prawodawcą. Przypuszcza się, że jest on autorem kodeksu prawnego ustalającego określone kary za określone przestępstwa. Kodeksu, który przypominał późniejszy zbiór praw opracowany przez króla Babilonu Hammurabiego.         

(http://s3.postimg.org/pumw8dtj3/standard_of_ur_peace_side.jpg) (http://postimg.org/image/pumw8dtj3/)
Tak zwany sztandar z Ur (znaleziony na Królewskim Cmentarzu) był najprawdopodobniej pudłem rezonansowym instrumentu muzycznego. Ozdobiono je inkrustacją z muszli osadzonych w substancji biturmicznej. Sceny przedstawiają wyprawę wojenną. Widzimy ucztę zwycięzców. Wojownicy niosą przeróżne dobra i prowadzą zdobyczne zwierzęta.   

Imperium III dynastii z Ur zachowało swoje granice i terytorium do czasów panowania wnuka Szulgi Ibbisina (2028-2004 p.n.e.). Ten po trzech latach rządów utracił Suzę - stolicę Elamitów. Doszło do tego, że Elam nie tylko się uniezależnił od monarchów z Ur ale zaczął wręcz zagrażać stolicy ich państwa. Od zachodu kraj Ibbisina coraz silniej atakowali Amoryci, koczownicy z Pustyni Arabskiej, którzy w końcu osiedli w Mezopotamii. Niektórzy z nich stali się niezależnymi władcami mezopotamskich miast. W 2017 roku p.n.e. Iszbierra, jeden z najbardziej zaufanych zarządców Ibbisina po przejęciu władzy nad Isin wypowiedział posłuszeństwo królowi i założył własną dynastię.

Upadek.
W roku 2004 p.n.e. Elamici po długim oblężeniu zdobyli i splądrowali Ur. O upadku miasta czytamy w poemacie "Lament nad zniszczeniem Ur": "Mieszkańcy byli tak wygłodzeni i słabi, że z ledwością trzymali broń, natomiast Ibbisin zamknął się w odosobnieniu w swym pałacu. Elamici wdarli się wreszcie do miasta obracając w ruinę świątynię, zabijając wielu mieszkańców i biorąc masę ludzi do niewoli". Ibbisin został ujęty i zakuty w łańcuchy. To był koniec III dynastii. "Elam niczym zebrana fala powodzi, pozostawił za sobą jedynie duchy poległych" - rozpaczał poeta - autor cytowanego utworu. Większa część miasta opustoszała, a jego ulice zarosły chwastami. 

(http://s16.postimg.org/u4gc7d3oh/Ur_Ziggurat.jpg) (http://postimg.org/image/u4gc7d3oh/)
Ziggurat czyli świątynia mezopotamska z Ur.

Po upadku III dynastii Ur utraciło swoje dotychczasowe znaczenie polityczne. Choć po pewnym czasie część dawnych mieszkańców tu wróciła przedłużając egzystencję miasta (w XVIII wieku p.n.e. rządziła tutaj dynastia nadmorska) nigdy nie odzyskało ono swojej dawnej pozycji pozostając jednak długo jeszcze ważnym ośrodkiem handlowym oraz religijnym. Ostatecznie opuszczono je w IV wieku p.n.e. przypuszczalnie z powodu zmian biegu Eufratu.