Marzec 19, 2024, 09:31:28 am


Autor Wątek: Zamek w Malborku przykładem architekury rezydencjalno-obronnej.  (Przeczytany 2835 razy)

0 użytkowników i 1 Gość przegląda ten wątek.

wiesiek

  • Gość
Wstęp
Krzyżackie zamki powstające w XIV wieku były monumentalne, okazałe lecz też (jak twierdzą w swojej książce: "Dzieje Zakonu Krzyżackiego w Prusach. Gospodarka - Społeczeństwo - Państwo - Ideologia" Marian Biskup i Gerard Labuda) "ciężkawe". Ich budowniczy pozostawali pod wyraźnym wpływem architektury cysterskiej.

Dwa typy architektoniczne krzyżackich zamków.
Pierwsze ceglane zamki, które zastąpiły drewniano-ziemne umocnienia z połowy XIII stulecia (nawiązujące stylem do słowiańskich grodów obronnych) spełniały różne zadania. Nie tylko broniły. Były również siedzibą konwentów zakonnych zarządzających komturstwami. Pełniły wreszcie rolę ośrodków religijnych (klasztornych), centrów administracyjnych oraz dyspozytorni gospodarczych. Od lat 70-tych XIII stulecia typ zamku murowanego (obronno-konwentualnego), spełniającego wszystkie wyżej wymienione przeze mnie funkcje był usytuowany na planie czworokąta - od połowy XIV wieku - kwadratu. Obok niego rozwijał się rodzaj zamku mniejszego będący siedzibą wójtów i prokuratorów.

Charakterystyka ogólna zakonnych kompleksów obronnych.
Zamki składały się zasadniczo z zamkniętego, regularnego czworoboku, otaczającego kwadratowy dziedziniec, przy czym obejmowały one pod jednym dachem pomieszczenia dla członków konwentu (klasztoru), kaplicę, salę zebrań (refektarz), kuchnie, na górnych zaś piętrach magazyny. Wnętrza większych sal, szczególnie refektarzy cechowało bogactwo żebrowanych sklepień o układzie gwiaździstym. Często wieża (stołp) umiejscowiona była z boku albo w jednym z boków. Przy zamku z reguły znajdowało się obwarowane podzamcze gdzie były usytuowane budynki gospodarcze (magazyny i stajnie). Poważne rozmiary zamków krzyżackich oraz duża ilość zawartych w nich pomieszczeń odpowiadały w zupełności potrzebom konwentów zakonnych dysponujących liczną czeladzią i sporym inwentarzem. Natomiast zamki niższych urzędników choć też były oparte na założeniach kwadratu zazwyczaj posiadały tylko jedno skrzydło mieszkalne (Działdowo, Nidzica). Obronność wszystkich wzmocniono dodatkowo murami zewnętrznymi i fosą wypełnioną wodą.

http://s23.postimg.org/4mtdlvq87/Marienburg_2004_Panorama.jpg

Zamek w Malborku usytuowany został północnym krańcu stosunkowo wąskiego półwyspu, otoczonego z dwóch stron rzeką Nogat (od zachodu i częściowo od północy) oraz obszerną podmokłą doliną (od północnego wschodu i wschodu). Jedynie od strony południowej istniało dogodne wejście, które ograniczono budując zespół murów obronnych z fosami. Fotografia panoramiczna.

Malbork - twierdza i pałac.
"Zamek Wielkiego Mistrza w Malborku nad Nogatem jest najwybitniejszym przykładem obronnej architektury krzyżackiej i zarazem klasztorno-państwowej rezydencji" - podkreślają autorzy wspomnianej przeze mnie, obszernej monografii o Krzyżakach. Budowę kompleksu rozpoczęto w 1280 roku jako siedzibę komtura (tzw. Wysoki Zamek) zaś kontynuowano od roku 1309, na terenie Podzamcza  jako siedzibę rezydencjalną wielkich mistrzów (Średni Zamek).
Pod wpływem ideologii krzyżowej i dążności do utwierdzenia świeżej państwowości w latach 1331-1344 nastąpiła rozbudowa dwukondygnacyjnej kaplicy na Zamku Wysokim, wysuniętej na wschód aż do linii murów. Stała się ona kościołem klasztornym, przy czym jako wzór posłużyła paryska Sainte Chapelle.
Dolna kondygnacja - kaplica Św Anny - była od 1341 roku nekropolią wielkich mistrzów. Dowód kultu maryjnego stanowił ogromny ośmiometrowy posąg Marii z Dzieciątkiem w mozaikowej okładzinie, o cechach bizantyjskich ustawiony we wschodniej, zewnętrznej ścianie górnej kaplicy. Natomiast w rezydencjonalnym Zamku Średnim, sprzężonym z zespołem sakralnym Zamku Wysokiego, w latach 1318-1324 powstał wielki i okazały refektarz.
Wykończony ostatecznie pod koniec wieku XIV pałac wielkich mistrzów, wysunięty poza linię murów w kierunku zachodnim zbudowany został w stylu architektury angielskiej (lub sycylijskiej). Znamionuje go wytworność i bogactwo z kolumnami na zewnątrz. Obejmował letni oraz zimowy refektarz wielkich mistrzów z ich kaplicą oraz mieszkania dla otoczenia, wreszcie kancelarie.
Pałac i inne pomieszczenia były ogrzewane gorącym powietrzem, dostarczanym kanałami z pieców, umieszczonych w piwnicach, gdzie nagrzewano kamienie do wysokiej temperatury.
Budynki gospodarcze, stajnie, zbrojownie, szpital, spichlerze, obory, Kościół pod wezwaniem Św Wawrzyńca znajdowały się na przylegającym doń rozległym Podzamczu (tzw. Niski Zamek lub "Przedzamcze"). Jak przystało na zabudowę militarną, Podzamcze posiadało zaawansowany system murów obronnych z wkomponowanymi bramami wjazdowymi oraz system głębokich fos.
Oceniając: kompleks Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (oficjalna i pełna nazwa Krzyżaków - "Pruskich Panów") w Malborku faktycznie jest nader udanym połączeniem twierdzy o wysokich walorach obronnych oraz pełnej architektonicznego rozmachu rezydencji. Jest również ośrodkiem o charakterze po pierwsze: religijnym, po drugie: mieszkalnym. Jest wreszcie budowlą użytkową. Bez wątpienia należy zatem nazwać zamek w Malborku znaczącym osiągnięciem krzyżackich "projektantów".                         
             
http://s24.postimg.org/8xe0hbzip/450px_Malbork_Refektarz_Letni_02.jpg

Refektarz letni w Zamku Średnim - Malbork.

Zakończenie
W architekturze mniejszych zamków krzyżackich wznoszonych w drugiej połowie wieku XIV zaznaczały się zmiany spowodowane upowszechnianiem broni palnej i wzrostem roli żołnierzy zaciężnych. Na niektórych pojawiły się flankujące mury obronne cylindryczne wieże (Bytowo). Na terenie Prus do początków XV stulecia budowano czteroskrzydłowe zamki klasztorne (Szczytno). Dlaczego? Były przecież tylko siedzibami prokuratorów. Gerard Labuda i Marian Biskup piszą, iż służyły zachodnim rycerzom - gościom zakonu - biorącym udział w zbrojnych wyprawach przeciw Litwie. Moim zdaniem, z uwagi na swoje położenie (bliższe wschodnim rubieżom krzyżackiego państwa), prawdopodobnie utrzymywały liczniejsze niż gdzie indziej załogi knechtów pozostające w niemal ciągłej gotowości bojowej.
   
Źródło:
Marian Biskup. Gerard Labuda. "Dzieje zakonu Krzyżackiego w Prusach. Gospodarka - Społeczeństwo - Państwo - Ideologia".

Zamek w Malborku - zdjęcia.
http://s18.postimg.org/5anhl0o51/malbork_1.jpg

Pozornie surowa bryła zamku została ozdobiona dekoracyjnymi wieżyczkami, gankami obronnymi, ozdobnymi fryzami i maswerkami przede wszystkim portalami o tematyce religijnej. Dzięki temu potężne mury sprawiały optyczne wrażenie lekkości.

http://s11.postimg.org/5lhbpoeof/malbork_zamek_ii_malbork_zamek_ii_183226_large.jpg

http://s18.postimg.org/q2p57htmd/Zamek_Malborski_Ekspozycje_dawne_militaria_Malbo.jpg

http://s10.postimg.org/5xamrcu11/K007_Mi_0221.jpg

Wnętrza zamku.

http://s13.postimg.org/9kamtkus3/z11421491_V_Zamek_krzyzacki_w_Malborku_imponuje_n.jpg

Bram wjazdowych do zamku było kilka, ale wszystkie prowadziły po kolei przez Podzamcze, Zamek Średni aż na Zamek Wysoki. Przykładowo, goście, wjeżdżając od zachodu (najbardziej odsłoniętej strony), mieli do przebycia 14 bram, 4 zwodzone mosty i 3 kratownice. Podobnie obwarowany był wjazd od strony wschodniej.
« Ostatnia zmiana: Maj 12, 2013, 03:56:26 pm wysłana przez edu »